Yaban domuzu olmadan sağlıklı bir orman ekosistemi olamaz...

Ayhan Küyük

Kötü imajlarının aksine, yaban domuzları ormanın sağlığı için gereklidir. Orman toprağını kazarak, besin açısından zengin üst humus tabakası, fideler için hayati önem taşıyan toprağın alt tabakaları ile karıştırılır. Böylece yaban domuzları, ormanın gençleşmesine katkıda bulunarak “ormanın bahçıvanları” olarak önemli bir katkı sağlar.
Toplumumuzda pek hoş anılmayan, muzur bir hayvan olarak nitelendirilen yaban domuzu temelde tipik bir orman hayvanıdır. Yaban domuzları bu ekosistemin en önemli unsurudur.
Türkiye için endemik olan Anadolu yaban domuzu ( Sus scrofa libycus ) Yaban domuzunun (Sus scrofa) bir alttürüdür ve günümüz evcil domuzlarının atalarından biri olması muhtemeldir . Yaban domuzu yerleşimi, toplamda yaklaşık 500.000 km2 ile ülkenin neredeyse dörtte üçünü oluşturmaktadır. Yaban domuzları Türkiye’de hemen hemen tüm ormanlık alanlarda yaygındır. Karaca gibi, yaban domuzu da kültürel coğrafyamızda kendine has bir yer edinmiştir.
Bir orman ekosisteminden daha karmaşık tasarlanmış bir sistemi hayal etmek çok zordur. Çünkü orman, bir ağaç topluluğundan çok daha fazlasıdır. Son derece karmaşık, etkileşimli ve koordineli bir sistemdirler. Aslında ekosistem kelimesini duymuş olabilirsiniz. "Eko" çevreye, bu durumda bir ormana atıfta bulunur ve "sistem", çok sayıda etkileşim halindeki birimlere (örn. Ağaçlar, toprak, böcekler,hayvanlar, kuşlar ve insan) atıfta bulunur.
Yaban hayvanlar da ormanı yaşam alanı olarak kullanır. Yaşam tarzları ve yemek yeme biçimleriyle orman ekosistemini farklı şekillerde etkilerler. Her yaban tür, habitatları üzerinde farklı etkileri olan türe özgü davranış kalıpları gösterir. Yaban domuzları, iyi organize edilmiş aile gruplarında yaşarlar. Yoğun, çalılık zengin, yaprak döken ve iğne yapraklı ile karışık ormanları kolonileştirmeyi tercih ederler. Islaklığı ve sıcaklığı severler.
Gerçek şu ki: Doğamız, örneğin odun (orman) veya hayvancılık (tarlalar) için yem ekimi için karlı bir ekonomik sektör haline geldi. Eskiden ormanı ve orman kenarındaki ıslak çayır alanları kullanan yaban domuzu buraların tarım alanına çevrilmesi sebebi ile günümüzde mısır ve diğer tahılların ekildiği alanları geceleri ziyaret ediyorlar.Yaban domuzları artık ormanları eskisinden çok daha sık terk ediyor.
Bunun bir nedeni, bazen büyük popülasyonların tür bakımından fakir ormanlarında artık yeterli yiyecek bulamamalarıdır. Ayrıca artık tarlalar ve yerleşim yerleri ormanlara daha yakındır. Oradaki mısır, buğday ,ayçiçeği, kavun ve bağ veya bahçe sebzeleri gibi bol miktarda yiyecekler bu kıllı hayvanları ormanın dışına çekiyor. Kazma faaliyetleri nedeniyle, yaban domuzları genellikle bir gecede tahıl tarlalarında, mısır tarlalarında ve bahçelerde ciddi hasara neden olurlar.
Buradaki sorun yaban domuzları değil, konvansiyonel tarımdır.
Yaban domuzları omnivorlardır. Bu, kelimenin tam anlamıyla organik olan her şeyi geri dönüştürebilecekleri anlamına gelir. Ot, meyve, kabuklu yemişler, meşe palamudu ve soğanlı kökleri,böcek larvaları,küçük memeliler ve leş gibi yiyecekler diyetlerinin bir parçasıdır. Domuzların yiyeceklerine bulduğu tek şey, enerji ve protein açısından zengin olmasıdır. Bu, geviş getiren hayvanlar gibi sindirim sürecinden defalarca geçemeyecekleri bir arka plana dayanır.
Ormanda yaşatan yaban domuzları, meşe ve kayın ağaçlarının zengin tohum yıllarına doğal olarak adapte edilmiştir. Meşe palamudu ve kayın fıstığı az olduğu yıllarda, çok az hayvan kışın hayatta kalır. Bu karşın zengin tohum yıllarında ise çok sayıda yaban domuzu dünyaya gelir.
Yaban domuzları ormanda son derece faydalıdır. Toprağı gevşetir. Böylece ormanın sağlığının korunmasına ve gençleşmesine aktif olarak katılır. Ayrıca çam güveleri ve böcek ile yaprak eşekarısı gibi orman zararlılarının larvalarını,leş ve tarla farelerini yerler .Yaban domuzları avlanmaz, yiyeceklerini bulurlar. Bunu yapmak için, farelere ulaşmak için yatan ağaç gövdelerini ters çevirirler veya çürümüş bir gövdeyi sökerler. Yaban domuzları, orman sağlığı polisinin bir parçasıdır. Hastalıktan veya araba kazalarından ölen ölü hayvanların leşleri yiyerek bir nevi ortalığı temizlerler.
Köklerinden sökülmüş ,kazılmış ve bozulmuş geniş toprak alanları, yaban domuzunun varlığının bir habercisidir. Güçlü boyun kasları ve uzun burun, hayvanların yiyecek aramak için zemini sürmesine izin verir. Yaban domuzları zeki hayvanlardır.Keskin bir zaman anlayışına sahiptirler ve düşmanları ve arkadaşları arasında ayrım yapabilirler.
Orman ekosisteminde oynadığı rol itibarıyla diğer türler ile karşılaştırılamayacak ölçüde doğaya katkı sunarlar .Dünyanın birçok ekosistemindeki varlığı sebebi ile güçlü orman ekosistemi ve biyoçeşitlilik üzerindeki olumlu etkilerinden dolayı yaban domuzları aynı zamanda bir ekosistem mühendisi olarak düşünülebilir. (Fiziksel ekosistem mühendisliği organizmalar tarafından, habitatların fiziksel olarak değiştirilmesi, bakımı veya yaratılmasıdır.)
Yaban domuzları zamanla yanından defalarca geçtikleri ağaçların kabuklarını yavaş yavaş sıyırarak odunu açığa çıkarır. Böyle ağaç ölebilir. Bu, çok çeşitli böcek ve mantar türleri için ölü ağacı kolonize etmek için başlangıç ​​sinyalidir. Yaban domuzu ayrıca diğer birçok tür için yaşam alanı oluşturur.
Ormandaki doğal gençleştirme, zararlı toprak bitki örtüsünün giderilmesi ve toprağın işlenmesi domuzlar tarafından desteklenir. Sulak alanlarda, toprağın ortaya çıkarılması, orkide ve diğer sucul bitkilerin büyümesi için yeni alanları yaratır. Yaban domuzları leşi ortadan kaldırarak ormanın temiz kalmasına yardım eder. Yaban domuzu tohumları ve mantar sporlarını yayarak ekosisteme faydalı olurlar.Ayrıca yırtıcı hayvanlara av olarak da hizmet etmektedir.
Günümüzde son derece yüksek doğum oranı ve yırtıcı hayvan bulunmaması nedeniyle aşırı popülasyon artışları olabilir.Bu bağlamda ormanlarımızı doğaya yakın karışık sürdürülebilir bir şekil yönettiğimiz takdirde yaban domuzlarının habitat ortamları oluşturulabilir .Böylece bu hayvanlar çiftçilerin ürünlerine zarar vermezler. Ayrıca kurt ,çakal,sansar,Porsuk ve tilki gibi yırtıcıların varlığı da yaban domuzu popülasyonlarında dengeyi sağlayabilir.
Yaban domuzları başta olmak bir çok yabani hayvan ekonomik çıkarlara göre yönetilen bir ormanda giderek artan bir şekilde yıkıcı faktörler olarak algılanmaktadır. Ancak ekosistem ormancılığında yabani hayvanların çok büyük rolü olduğu unutulmamalıdır.