Suyu ormanda daha fazla nasıl tutabiliriz?

Su ve orman birbirine aittir. Ormanın hayatta kalması için suya ihtiyacı vardır ve aynı zamanda  orman suyu  filtreler ve biriktir. Ve biriktirdiği suyu yavaş yavaş bırakarak derelerin ve pınarların devamlı akmasını sağlar. 

Ancak son yıllarda özellikle 21.yüzyılın ilk çeyreğinde yaşanan aşırı kuraklık bunun yanında yağış düzensizliği nedeni ile Karadeniz Bölgesinde yaşanan sel felaketlerinde ormanların önemi bir kez ön plana çıkmaktadır.

İklim değişikliği, biz ormancıları yeniden düşünmeye zorluyor. Yağmur eksikliği dolayısıyla su eksikliği sorunu son 60-70 yılda ormanlarda şiddetleniyor. Özellikle hidrolojik mühendislik çalışmaları (HES’ler) ormanlardaki dereleri kurutmuş, orman içindeki derelerini düzleştirip borulara almış, drenajlar yapmış, ormanların arasına hendekler kazmış ve ormandan suyu almak için ellerinden gelen her şeyi yapmışlar. 

Bunun yanında özellikle 20. Yüzyıldan itibaren , orman ürünlerini almak için ormanların içine stabilize yollar ve orman yolları inşa edilmiş. Her ne kadar orman yolları ormancılık faaliyetleri ve orman yangınları ile mücadelede çok faydalı olsa dahi günümüzde orman yollarının, orman toprağının suyu emme ve tutma kabiliyetine zarar verdiği tartışılmazdır. 

Çünkü yollar ve ağır makineler topraktaki gözenekleri ve kılcal damarları ezerek toprağın suyu emmesini engeller. Ayrıca, düzleştirilmiş ve çakıllı orman yollarından alçak kotlara, hendeklere ve derelere çok miktarda su akmaktadır. Orman yolları bu suyu hızla tahliye ederek bir kaydırak gibi yamaçlardan hızla akıtıp Karadeniz bölgesinde olduğu gibi sel ve taşkın olarak yerleşim yerlerini tehdit etmektedir. Kısacası yağmur suları bu şekilde  ormana hapsolmadan akıp gidiyor.

Almanya’da Jena Üniversitesi'nde Toprak Bilimi Profesörü Beate Michalzik, orman yolların "Ekosistem hizmetleri bozduğunu, sertleşmiş orman toprağı su dengesini önemli ölçüde değiştirdiğini belirtiyor. Yine Almanya’da Rheinland-Pfalz'daki Orman Ekolojisi ve Ormancılık Araştırma Enstitüsü'nden Prof.Dr Gebhard Schüler, onlarca yıllık orman araştırmalarından elde edilen bulgular derleyerek  "Ormandan akıntı durumunu azaltmak için, hektar başına 21 metrelik mevcut yol ağı tekrar gözden geçirilerek  gerekirse terk edilmesi gerektiğini söylüyordu. Çünkü halihazırda tamamen yeniden bitkilendirilmiş olan stabilize bir yoldan yüzey akışının  yarıya kadar azaldığını vurgulamaktadır. 

Prof.Dr Gebhard Schüler, orman yönetimleri için "Ormanda suyun tutulmasına hizmet eden önlemler kataloğu" hazırlamıştır. Liste, orman, yol ve hidrolojk mühendisliği, doğa koruma, toprak bilimi ve su kütlesi dönüşümünden 81 önlem içeriyor. Önlemler kataloğu, silvikültür ve ormancılığın yeniden düşünülmesinin ne kadar ileri gitmesi gerektiğini gösteriyor. Diğer şeylerin yanı sıra Prof. Dr Schüler, orman yapısı olarak , toprak bitkileri ve çalılarla daha fazla karma ormanlara izin vererek doğaya yakın ormanlar yaratmayı öneriyor. 

Doğaya yakın ormanlar ve doğal olarak yönetilen ormanlar, su dostu kriterlerin çoğunu karşılar. Bu bağlamda ağır iş makinelerin araziye girmesi yasaklanmalı tıraşlama kesimleri mümkün olduğunca daha az yapılmalıdır. Çünkü tıraşlama kesimden sonra açık orman zeminleri neredeyse hiç su tutmaz. Etrafta ne kadar ölü odun varsa, zemin o kadar pürüzlü ve düzensizse, o kadar fazla su tutulur ve sızar. 

Ormanda yapılacak birçok küçük önlem daha fazla su getirir. Hendeksiz doğal ormanlarda, yamaç suyu vadideki bozkırlara ovadaki tarım arazilerine ya da dereler vasıtası ile nehirler oradan da denizlere akar. Ormanlara hendekler ve drenaj kanalları yapılmalı ancak drenaj kanallarının önü tıkanmalı, böylece su çukurlarda, göletlerde, tutma havuzlarında toplanır ve oradan da yavaş yavaş orman tabanına sızabilir. Her durumda, iç akış orman ekosisteminde kalır.

Meslektaşlarımızın ormanda bu küçük tutma alanlarının mümkün olduğunca çok oluşturulmasını ve ayrıca mevcut hendekler ve yeni kanallar yoluyla toprağın çok fazla su emebileceği ormanlık alanlara kanallar vasıtası su yönlendirilmesini yapılmalıdır. Bu tür "tutulabilir orman meşcereleri" ile oyuklar ve göletler de hem yüzeysel akışı azaltarak sellerin olması önlenir hem de ormandaki biyolojik çeşitliliği güçlendirir. Su birikintileri, çeşitli böcekler ve diğer omurgasızların yanı sıra kurbağalar, semenderler ve kara kurbağaları için mükemmel bir bakım ve yaşam alanı sağlar.